De Aanbevelingen hebben als doel om begrip over de Holocaust te vergroten.
Docenten kunnen erop vertrouwen dat de Holocaust effectief en succesvol kan worden onderwezen met zorgvuldige voorbereiding en geschikte lesmaterialen. Het hoofdstuk “Hoe lesgeven?” gaat in op de mogelijkheden en uitdagingen die horen bij lesgeven en leren over de Holocaust en biedt praktische benaderingen en methoden die zowel bij formele als informele educatie kan worden toegepast.
Lees meer over de Aanbevelingen voor lesgeven en leren over de Holocaust.
Er bestaat niet één ‘juiste’ manier of een ideale methode die geschikt is voor iedereen om over dit onderwerp les te geven. De aanbevelingen die hier gedaan worden zijn gebaseerd op praktijkervaringen en bieden docenten een handvat bij het maken van hun eigen lessen die aansluiten op de leerbehoeften van hun leerlingen.
Lees andere uittreksels van de Aanbevelingen hier:
3.1 UITGANGSPUNTEN
3.1.1 Succesvol lesgeven over de Holocaust is goed mogelijk; wees niet bang om over dit onderwerp in gesprek te gaan
Sommige docenten zijn terughoudend om les te geven over de Holocaust, omdat zij het een moeilijk en gevoelig onderwerp vinden. Andere docenten weten niet goed hoe ze de omvang van de tragedie kunnen overbrengen, vanwege het grote aantal slachtoffers of de gruwelijkheden waartoe de mens in staat is gebleken. Weer anderen vragen zich af hoe ze hun leerlingen kunnen betrekken bij het thema zonder hen te traumatiseren. Sommigen docenten maken zich zorgen over de mogelijke reacties van leerlingen wanneer de Holocaust in de les besproken wordt. Het is van belang om lessen over de Holocaust leeftijdsspecifiek aan te bieden. Voor een jongere doelgroep is het accentueren van individuele verhalen over slachtoffers, vluchten of een redding geschikt. Een oudere doelgroep zal meer interesse hebben voor complexer en uitdagender materiaal met meer gebruik van primaire bronnen. Bij de keuze voor bronnen en lesmaterialen zijn deze Aanbevelingen een richtlijn, let daarbij ook op de emotionele behoeften en bijzondere omstandigheden van leerlingen. Wees niet bang om over dit onderwerp te praten. Hoewel het misschien uitdagend lijkt, is lesgeven over de Holocaust goed mogelijk en heeft het vaak een positief effect. Bekijk en gebruik het grote aanbod aan lesmethoden. Er zijn talloze bronnen, zoals beeldmateriaal, interviews met ooggetuigen en best practices van schoolprojecten beschikbaar voor het bedenken, maken en uitvoeren van een lesplan.
3.1.2 Goed en nauwkeurig taalgebruik; definieer ‘Holocaust’
- Goed en nauwkeurig taalgebruik helpt leerlingen om generalisaties te voorkomen. Algemeen taalgebruik kan namelijk de nodige nuances vertroebelen. Het woord ‘kamp’ kan bijvoorbeeld betrekking hebben op een plaats of een instelling. Hoewel er in veel kampen van de nazi’s en hun collaborateurs mensen zijn omgekomen of vermoord, zijn niet alle kampen opzettelijk gebouwd als vernietigingskampen. Verschillende kampen functioneerden op verschillende momenten en manieren. Het konden concentratiekampen, werkkampen of doorgangskampen zijn. Nauwkeurig taalgebruik maakt woorden specifiek en helpt om misverstanden te voorkomen.
- Door de term ‘Holocaust’ (of Sjoa) goed en nauwkeurig te gebruiken zorg je vanaf het begin voor duidelijkheid. IHRA gebruikt de term ‘Holocaust’ om de door de staat gestuurde, systematische vervolging van Joden door nazi-Duitsland en zijn collaborateurs tussen 1933 en 1945 te beschrijven. Het dieptepunt van de vervolging en moord vond plaats tijdens de Tweede Wereldoorlog. Sommige organisaties – waaronder enkele gezaghebbende instellingen – gebruiken de term ‘Holocaust’ in zeer ruime zin voor alle slachtoffers van nazivervolging. De meeste historici gaan echter uit van een beperktere definitie die stelt dat Joden het doelwit waren van systematische vervolging op een manier die onderscheidend is van anderen groepen, mogelijk met uitzondering van Roma en Sinti. De nazi’s waren uit op de moord van deze groepen, met inbegrip van kinderen en ouderen. Een woord kan in verschillende bronnen verschillende betekenissen hebben. Zorg ervoor dat woorden nauwkeurig en steeds op dezelfde manier gebruikt worden.
- Geef aan dat ‘Holocaust’ als term voor veel mensen gevoelig ligt. ‘Holocaust’ is een uit het Grieks afgeleid woord en betekent ‘brandoffer’ of ‘het brengen van een offer door verbranding’. Het kan ten onrechte suggereren dat de massamoord op de Joden een vorm van martelaarschap is in plaats van het resultaat van een genocide. Daarom gebruiken velen liever het Hebreeuwse woord ‘Sjoa’ wat ‘catastrofe’ betekent. Wijs leerlingen erop dat zij zogenaamde ‘dadertaal’ vermijden. Leg bijvoorbeeld duidelijk uit dat ‘Endlösung’ of ‘Joods vraagstuk’ termen zijn die destijds door de daders zijn gecreëerd en gebruikt om hun wereldbeeld te verwoorden. Dit in tegenstelling tot het gebruik van neutrale termen om zonder oordeel te beschrijven wat er is gebeurd. Hetzelfde geldt voor de term ‘getto’. Voor de nazi’s had dit woord een andere betekenis en werd het anders gebruikt dan hoe het in onze huidige tijd begrepen en toegepast wordt.
- Docenten moeten rekening houden met de manier waarop maatschappelijk en cultureel over de Holocaust wordt gesproken. Dit heeft namelijk invloed op hoe leerlingen die woorden begrijpen. Populaire cultuur en academisch debat kunnen misvattingen over de geschiedenis in stand houden. Consequent, accuraat en nauwkeurig taalgebruik kan vooroordelen helpen ontkrachten.
3.1.3 Besteed ruim aandacht aan dit onderwerp en plaats het in een historisch perspectief
De Holocaust was een reeks met elkaar samenhangende gebeurtenissen die zich door de tijd en over landsgrenzen heen afspeelde in oorlogstijd. De gebeurtenissen maken nog steeds deel uit van de collectieve herinnering van veel Europese landen. Het doel is om leerlingen te leren dat de Holocaust zich in ieder land op verschillende manieren voltrok. Daarnaast speelden verschillende factoren op korte, middellange en lange termijn in de Europese en mondiale geschiedenis een rol in de totstandkoming van de genocide. Door deze factoren in een bredere historische context te plaatsen, zal de genocide beter kunnen worden begrepen. De omvang van de Holocaust is door wetenschappers uitgebreid onderzocht. Maak gebruik van gezaghebbende en recente academische onderzoeken over de genocide en pas deze toe bij het maken van lesmateriaal en leerplannen.
